Ta niewielka miejscowość znana już od XV wieku jako miejsce licznych pielgrzymek na warmińsko-mazurskim szlaku położona jest w pobliżu Kętrzyna, nad jeziorem Dejnowo. Urzeka nie tylko pięknym krajobrazem, lecz także ciszą, w której można zapomnieć o problemach codzienności i odnaleźć Boga. Co roku ponad 100 tysięcy turystów przyjeżdżających na Mazury odwiedza znajdujące się tu sanktuarium Maryjne.
Matka Boża Świętolipska
Początki kultu Maryjnego sięgają w Świętej Lipce XIV wieku. To właśnie tutaj wśród bagien i lasów, na zupełnym odludziu, wzniesiono wspaniałą świątynię. Dlaczego akurat w tym miejscu? Odpowiedź na to pytanie możemy znaleźć w legendzie przekazywanej ustnie z pokolenia na pokolenie, a spisanej w 1626 roku przez pierwszego historyka Świętej Lipki, Michała Ciaritiusa. Otóż w pobliskim Kętrzynie skazanemu na śmierć mężczyźnie objawiła się Matka Boska i poprosiła go o wyrzeźbienie Jej postaci z Dzieciątkiem. Mając w oczach obraz Pięknej Pani, w oczekiwaniu na egzekucję, skazany w ciągu nocy wyrzeźbił w kawałku drewna figurkę Matki Bożej. Rano znaleziono ją przy skazańcu. Była tak piękna, że zdumieni ludzie doszukali się w niej znaku Bożego ułaskawienia i zwrócili skazanemu wolność. Dziękując Matce Boskiej za uratowanie życia, ucieszony mężczyzna szedł w kierunku Reszla, szukając po drodze dorodnej lipy, na której mógłby umieścić rzeźbę, o co poprosiła go Piękna Pani w widzeniu. Właśnie tutaj, gdzie stoi obecna bazylika, mężczyzna znalazł wspaniałą lipę. W krótkim czasie miejsce to zasłynęło cudami i uzdrowieniami. Pasterze dziwili się, że przechodzące obok lipy owieczki klękały, a niewidomi odzyskiwali wzrok. Do miejsca zaczęły przychodzić coraz większe rzesze wiernych. Proboszcz z Kętrzyna kilkakrotnie przenosił cudowną figurkę do kościoła w mieście, jednakże rzeźba ponownie wracała na drzewo, gdzie ją ustawił ocalony skazaniec. Postanowiono więc właśnie w tym miejscu zbudować kaplicę. Miała ona wymiary 8 x 12 m. Lipa wystawała przez otwór w dachu. Pierwsze pisane dokumenty pozwalały stwierdzić, że w XV wieku Święta Lipka była już słynnym miejscem pielgrzymkowym. Około 1519 roku pieszo i boso przybył do Świętej Lipki wielki mistrz krzyżacki, późniejszy książę, Albrecht Hohenzollern. W 1525 roku, kiedy to nastąpiła sekularyzacja Prus, zabroniono praktyk religijnych i zakazano pielgrzymek. Podburzeni przez starostę protestanci z Kętrzyna zniszczyli około 1525 roku kaplicę, figurkę wrzucili do jeziora Wirowego. Ścięli lipę, a na jej miejscu ustawili szubienicę. Ludność przychodziła potajemnie nocami i zapalała świeczki na miejscu kaplicy. W tym okresie zdarzały się również ocalenia i cudowne ozdrowienia. Dziś stoi tam niezwykłej urody sanktuarium, a pielgrzymki wiernych do tej pory tłumnie odwiedzają to niezwykłe miejsce.
Sanktuarium Maryjne
Obecny kościół i klasztor, perły polskiej architektury barokowej, powstały w latach 1687-1693. Kościół Nawiedzenia NMP zdobią niezwykle efektowne freski i polichromie, dekoracje rzeźbiarskie i obrazy. Na ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Świętolipskiej, wzorowany na ikonie Matki Bożej z rzymskiej bazyliki większej Matki Bożej. Na zamówienie jezuitów wykonał go w 1640 roku Bartłomiej Pens, Belg mieszkający w Elblągu, który po zajęciu tego miasta przez Szwedów na stałe przeniósł się do Wilna. Samuel Gräwe – złotnik z Królewca zrobił srebrną sukienkę na ten obraz, srebrne ozdoby na tabernakulum ze sceną Ostatniej Wieczerzy i Wieczerzy w Emaus oraz monstrancję w kształcie drzewa lipowego z figurką Matki Bożej. W nawie głównej zaś możemy podziwiać imitację dawnej lipy, w której umieszczono wykonaną ze srebrnej blachy figurkę Matki Boskiej pochodzącą z 1652 roku. Świątynię otaczają czworoboczne krużganki z trzema bramami prowadzącymi na dziedziniec. Ciekawym miejscem jest główna brama. Jej autorem był mistrz kowalski z Reszla, Jan Schwartz. Powstała w jego warsztacie w latach 1731-1733. To jedno z najmisterniejszych kowalskich dzieł, jakie można zobaczyć w naszym kraju. Składa się z niezwykle precyzyjnie wykonanych, splecionych ze sobą dziesiątków liści akantu. Największym wydarzeniem religijnym w historii sanktuarium była koronacja obrazu Matki Bożej Świętolipskiej, która miała miejsce w sierpniu 1968 roku w obecności kardynała Stefana Wyszyńskiego, kardynała Karola Wojtyły oraz biskupa Józefa Drzazgi. Aktu koronacji dokonał prymas Stefan Wyszyński. Uroczystą sumę odprawił kardynał Karol Wojtyła, a kazanie wygłosił prymas. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 24 lutego 1983 roku nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł bazyliki mniejszej, a uroczyste ogłoszenie tego dekretu odbyło się 29 maja 1983 roku, czyli w dniu Nawiedzenia NMP jako święta patronalnego.
Pomnik Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego
Na terenie należącym do sanktuarium w Świętej Lipce stoi pomnik Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego. Autorami rzeźby są Krystyna Fałdyga-Solska i Bogusław Solski. 11 sierpnia 1968 roku prymas Polski Stefan Wyszyński oraz Karol Wojtyła ukoronowali podobiznę Matki Boskiej Świętolipskiej utrwaloną na obrazie. Dla upamiętnienia tego wydarzenia w czterdziestą rocznicę koronacji obrazu, 10 sierpnia 2008 roku, odsłonięto pomnik dwóch wielkich Polaków. W uroczystości poświęcenia pomnika uczestniczyli prymas Polski Józef Glemp i metropolita krakowski Stanisław Dziwisz.
Koncerty organowe
Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce znane jest również z wyjątkowych prezentacji organowych, w czasie których nie tylko zachwycamy się brzmieniem organów, lecz także oglądamy poruszające się figurki. Niezwykle znane się też Świętolipskie Wieczory Muzyczne organizowane w sanktuarium w sezonie letnim. Na świętolipskich organach koncertują wybitni polscy i zagraniczni organiści. Organy zostały zbudowane w latach 1719-1721 przez organmistrza z Królewca, Jana Josue Mosengela. Zaliczano je do najlepszych instrumentów. Na organach znajdują się figury wprawiane w ruch w czasie gry. Na prawej wieży Archanioł Gabriel kłania się nisko, Maryja na lewej odpowiada skinieniem głowy, anioł na środkowej wieży gra na lutni i kręci głową ozdobioną promieniami, cztery małe aniołki poruszają dzwonkami. Na pozytywie obracają się anioły grające na trąbkach.
Barokowe kapliczki
Kiedyś świętolipskie sanktuarium znajdowało się w Prusach, a nie na Warmii. Dlatego też katolickie Państwo Zakonne wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna stało się w 1525 roku protestanckimi Prusami Książęcymi. Mimo że ze Świętej Lipki do granicy z katolicką, biskupią Warmią był tylko kwadrans drogi na piechotę, aż do I rozbioru Polski w 1772 roku sanktuarium znajdowało się na terenie zdominowanym przez ewangelików. Nicią łączącą świętolipską enklawę z warmińskim Reszlem była droga z piętnastoma barokowymi kapliczkami. Zachowały się one w różnym stanie do dziś. Warto więc spędzając tu kilka dni wybrać się na spacer „starym traktem”, czyli gruntową drogą. Po wejściu do lasu można dostrzec przydrożny metalowy krzyż. Zawieszona na nim figura Chrystusa nosi przejmujące ślady strzałów pochodzących z II wojny światowej. Podobno jeden z żołdaków ćwiczący celność poniósł śmierć od własnej, odbitej od krucyfiksu kuli. Nieco dalej stoi około trzymetrowej wysokości kolumna zwieńczona kamienną rzeźbą Matki Boskiej na lipie postawiona w miejscu, gdzie pielgrzymi trakt przekraczał prusko-warmińską granicę.
Jezioro Dejnowo
W ostatnich latach Święta Lipka stała się także miejscem wypoczynku i rekreacji. Lasy i jeziora przyciągają coraz większe rzesze wczasowiczów. Nieopodal klasztoru znajduje się jezioro Dejnowo z piękną, piaszczystą plażą.
Katarzyna Mackiewicz
[related limit=”5″]
